Eksiğimiz, Estetik Anlayışımız

 Bir yanımız Doğulu, bir yanımız Batılı ama aslında ne Doğulu ne de Batılıyız. Bir ayağımız plazalarda, rezidanslarda ama bir ayağımız gecekonduda çamurda. Bir ayağımız şehirde, bir ayağımız köyde, tarlada. Toplum olarak büyük bir hızla değişiyor, dönüşüyor, aynı zamanda dejenere oluyoruz. 60 yıl önce nüfusumuzun yüzde 80 i köylerde yaşarken, şimdi yüzde 80 şehirlerde yaşar hale geldi. Çok hızlı bir dönüşümle çoğunluğumuz köylü toplumu iken, birdenbire şehirli oluverdik. Artık her tarafımızdan lüks siteler, rezidanslar, alışveriş merkezleri, gökdelenler fışkırıyor. Ancak estetik algısından hala çok uzaklardayız. Kabul etmek gerekir ki, Türkiye Cumhuriyeti olarak, tüm zenginliğimize rağmen atalarımızın kurduğu Osmanlı ve Selçuklu devletlerinin estetik anlayışından dahi oldukça gerilerdeyiz. Bunun için 1900’lü yıllarda çekilen İstanbul fotoğrafları ile şimdilerde çekilen İstanbul fotoğraflarına bakmak yeterlidir. Yada uzun yıllar Osmanlı'ya başkentlik yapmış Bursa gibi, yada çok köklü bir geçmişi olan İzmir gibi kadim şehirlerimize bakmak yeterlidir. Bu kadim şehirlerin korumamız gereken tarihi ve kendilerine has mimari dokularının; nasıl vahşice yağmalanarak yok edildiğini anlamak hiç de zor değildir. Tarihi binaların ve tarihi kalıntıların yerine çirkin apartmanlar dikerek tarihi silueti nasıl bilinçsizce katlettiğimizi yerinde görüp anlayabilirsiniz. Bursa'da tarihin nasıl yok edildiğini bulamadığınız tarihten anlayabilirsiniz. İstanbul'un Kapalıçarşı'sı ve Bursa'nın tarihi çarşılarının bilinçsiz sahiplerince tıkış tıkış mal doldurarak, çirkin ve büyük tabelalarla nasıl yok edildiğini kendiniz de görebilirsiniz. Sadece bu tarihi şehirlerimize ve İstanbul'a has olmayan bu yağmalama ve mimari dejenerasyonu neredeyse tüm şehirlerimizde görebilirsiniz. Şehirleşmede ve mimaride maalesef atalarımız olan Osmanlı ve Selçuklu İmparatorluklarından fersah fersah gerilerdeyiz. Bunun nedeni, liyakatli mimarlara iş vermeyip, kanunları ve hukuku uygulamayışımızdır. Diğer neden de, estetik ve yaşanılası şehirler ve binalar inşa etmek yerine rantı ve aç gözlülüğü ön plana alan zihniyetimizdir.

Estetik anlayışımızın gelişmemesinde bu hızlı şehirleşmenin büyük bir etkisi olduğu yadsınamaz. Ancak bunun altında yatan esas nedeni, kökenimizin Asya göçebe kültürü olmasından dolayı yerleşik hayat kültürüne, sanata ve estetiğe dair bir kültür birikimimiz oluşmamış olmasıdır. Bu yüzden, yaptığımız binalar, evler iş yerleri, kurduğumuz şehirler, kasabalar, köyler birer plansızlık ve çirkinlik abidesidirler. Yaptığımız devlet binaları ise dokunsanız yıkılıverecek bir çürüklükte, estetikten uzak birer ucubelerdir. Yeşil alanların bilinçsizce katliamı neticesinde yeteri kadar park, nefes alma ve dinlenme alanı bırakılmadığı için şehirlerimizin bir çoğu yaşanılası şehirler olmaktan uzaktır. Şehirlerimiz üstünde yaşayan insanları adeta sıkarak boğar ve nefessiz bırakır. Şehirlerimiz ve sanayi iç içedir. Sanayimiz şehirlerimizi besler ve büyütür fakat yandan da sanki kadermiş gibi insanları zehirler ve boğar. Hayatımın büyük bölümünü yaşayarak gözlemlediğim Gebze ve güzelim Darıca'nın kaderi böyle çizilmiştir. Geceleri fabrikalardan salınan zehirli ve boğucu gazlarla çevrelediği yerleşim yerlerindeki insanlar ve hayvanlar yavaş yavaş zehirlenir. Benim yaşayarak çaresizce şahit olduğum, belediyelere ve devletin en yüksek kademelerine şikayet ettiğim halde hiç bir şeyin değişmemesinden dolayı çaresizce kabullendiğim gerçekler, sadece güzelim Kocaeli, Gebze ve İstanbul'a özgü değildir. Bu vurdumduymazlık ve kayıtsızlık hemen hemen gelişmekte olan her şehrimizde görülür. Devlet tarafından yeterli denetim olmadığı için, havası, suyu, toprağı, deniz kıyıları sanayi kuruluşları tarafından fütursuzca kirletilir ve zehirlenir.

Bu duruma karşın iyileşme yönünde bir bilinçlenme görmediğim gibi, geleceğe olan inancımı ve güvenimi de kaybediyorum. Sanırım biz bu şehirleşme ve yerleşim işini asla öğrenemeyeceğiz. Asla yaşanılası, tarihi dokuyu koruyarak, doğa ile uyum içinde, ferah ve sağlam şehirler kuramayacağız. İnsanların yaşamaktan gurur duyduğu, caddelerine, sokaklarına, çeşmelerine, park ve bahçelerine övgüler düzüp, şiirler yazdığı huzur dolu ve romantik şehirler kuramayacağız. Çünkü öğrenmeye ve kendimizi geliştirmeye hiç niyetimiz yok.